CE İşareti ve pencere performansı

2010 Şubat tarihinden itibaren Türkiye’de dolaşan pencerelerde CE işaretinin doğrama üzerinde ya da irsaliyede yer alması zorunlu hale gelmiştir. TS EN 14351-1 A22012 gereğince PVC pencere profilleri sistem 3 içinde yer almaktadır. Sistem 3 içinde, PVC profil üreticilerinin ITT (Initial Type Testing) yani İlk Tip Testler’i yaptırıp bayileri, distribütörleri ile sözleşme ile paylaşmaları gerekir. Bayiler ya da distribütörler, PVC profil üreticisinin hazırladığı CE dosyasındaki belirtilen FPC (Factory Production Control) ya da diğer adıyla FÜK (Fabrika Üretim Kontrol) ve teknik dosya içindeki imalat dosyaları, sirkülerler, ITT raporları, CE işaretleme dökümanları gereğince üretimlerinde sürekli ITT sonuçlarını verecek kalitede doğrama üretimini sağlarlar ve bunu FÜK ile kayıt altına alırlar.

CE işareti bir kalite işareti değildir. CE işareti, bir belge değildir. CE işareti, ürünün Avrupa’ya uygunluğunu gösterir. Avrupa’da ya da yurt içinde ürün dolaşımında doğrama ya da irsaliye üzerinde CE işareti zorunludur. Türkiye’de CE işareti olmayan doğramalar şu cezai yaptırımlara konu olabilir:

• Ürünlerin piyasaya arz edilmesinin engellenmesi.
• Piyasadaki mevcut ürünlerin toplatılması.
• Ürün risklerinin bertaraf edilememesi durumunda ortadan kaldırılması.
• Üretici tarafından risk altında olan kişilerin bilgilendirilmesi.
• Para cezaları (2.000-25.000 TL)

PVC profil üreticisi sistem sahibi Asaşpen, CE işareti konusunda FÜK ve Teknik Dosya’yı bayii ve/veya üreticilerine imzalı sözleşme ile vermekle görevlidir. Bayii ve/veya distribitörler, Asaşpen’in onaylanmış kuruluşlarda yaptırdığı ITT sonuçlarını ancak FÜK ve Teknik Dosya’ya uygun üretim yapmaları halinde kullanabilirler. Bayilerin sorumlulukları şöyledir:

• Piyasaya teknik mevzuata uygun ve güvenli ürün arz etmek,
• Gerektiğinde, piyasaya arz edilen ürünlerden numuneler alarak test etmek, şikayetleri soruşturmak,
• Denetim sonuçlarından dağıtıcıları haberdar etmek,
• Ürünlerin toplatılması ve bertarafı için gerekli önlemleri almak,
• Ürünle ilgili belgeleri muhafaza etmek.

CE işareti altında pencere performansına ilişkin yazılması zorunlu testler şunlardır:

1.) Hava Geçirgenliği: Hava geçirgenlik testi ile tayin edilir. Bu test ile pencereye uygulanan farklı kademelerdeki basınçlara karşı pencerenin gösterdiği hava kayıpları ölçülmektedir. Sınıf 1’den 4’e kadar kademelerde en iyi sınıf 4’dür.

2.) Su Geçirmezlik: Su geçirgenlik testi ile tayin edilir. Bu test ile pencerenin yağmur ve şiddetli rüzgar altındaki performansı ölçülmektedir. Basınçsız olarak başlayan testte pencere kademeli olarak basınç artışına maruz kalmakta ve performansına göre sınıflandırılmaktadır. Teste ait deney basınçları, sınıfları ve şartları aşağıdaki tabloda verilmiştir:

3.) Rüzgar Yüküne Dayanım: Rüzgar yüküne dayanım testi ile tayin edilir. Doğrama, pozitif ve negatif deney basınçlarına tabi tutulur. Her deney basıncında, rüzgar yüklerinden kaynaklanan hasara karşı direnci ve yüzeye dik sehim miktarı ölçülerek değerlendirilir. Ayrıca, deney numunesine, pozitif ve negatif basınçları içeren 50 çevrim uygulanır. Teste ait deney basınçları ve sehim sınıfları aşağıdaki tabloda verilmiştir:

4.) Akustik Performans: Akustik performans 2 şekilde tayin edilebilir. İlk olarak ses yalıtımı testi ile tayin edilir. İkinci olarak pencerenin akustik performansı, camın ses yalıtım değerine bağlı olarak tablo yöntemiyle de hesaplanabilir.

Pencerenin akustik performansı Rw (C;Ctr) olarak tarif edilir. Tablo yönteminde yapılması gereken öncelikle kullanılan camın Rw (C;Ctr) değerlerini üreticiden öğrenmek ve tablo yardımıyla pencere tipi, pencere boyutları, hava geçirgenlik ve conta sayısı vb. değişkenlere bağlı olarak pencerenin ses indirgeme katsayısını tespit etmektir.

Aşağıdaki tabloda, genişliği 1500 mm yüksekliği 2200 mm olan, hava geçirgenlik sınıfı 4 olan, iç dış contalı çift kanat kapı için cam tipine bağlı doğramanın ses indirgeme katsayısı (Rw (C;Ctr) ) değerleri verilmiştir.

5.) Pencerenin Isıl İletkenlik (U-değeri): Termal simülasyon yoluyla bilgisayar hesaplamasıyla ya da deney metodu (hot box) ile yapılabilir. Deney metodu daha iyi sonuçlar vermesine karşın daha pahallı bir yöntemdir.

Hot box yönteminde, 1.4 m uzunluğunda çift menteşeli, saclı ve contalı kasa-kanat kesiti test düzeneğine yerleştirilir. Profil dışındaki oda yüzeyleri yalıtkandır. Oda içinde ısı kaynağından ısı verilir. Isı kaybı yani Delta Q değeri tespit edilir. Toplam profil alanı m2 cinsinden hesaplanır. İç ve dış sıcaklıklardan sıcaklık farkı Delta T tayin edilir. Profil U değeri şöyle hesaplanır:

U profil (W/m2K) = Delta Q (W) / [ (Profil Alanı (m2)) x Delta T (K) ]

Termal simülasyonda ise profil kesitleri tüm bileşenleri ile birlikte tanımlanarak profilin ısı geçiş katsayısı bir program aracılığıyla hesaplanır.

Gerek deney (hot-box) gerekse termal simülasyon ile hesaplanan profilin u değerinden pencerenin u değerine şu şekilde geçilir:

• U pencere (W/m2K) = U profil(W/m2K) x A pr. (m2)

Profil kesitinin ister hot box ister termal simulasyon programı ile U ısı geçiş katsayısı tayin edilmişse, pencerenin ısı geçiş katsayısı EN ISO 10077-1 gereğince şu formül ile hesaplanabilir:

• Uw = [(Uf . Af)+(Ug . Ag)+(psi . Li)] / [At]
• Uw: Pencere ısı geçiş katsayısı
• Uf: Profilin ısı geçiş katsayısı
• Ug: Camın ısı geçiş katsayısı
• Af: Toplam profil alanı
• Ag: Toplam cam alanı
• At: Pencere toplam alanı
• psi: 0,08 (Aluminyum yada çelik için, EN ISO 10077-1 Anhang E)
• Li: Camın görülebilir çevresi

Örnek: 5 odacıklı 70 mm genişliğindeki Maxi Royal sisteminin 8061 kasa ve 7053 kanat destek saclı deneysel ısı geçiş katsayısı 1,4 W/m2K ’dir. Kasa kanat kesit toplam yüksekliği 119 mm’dir.

4+16+4 hava dolgulu camın ısı geçiş katsayısı ise 2,7 W/m2K ‘dir.

Toplam alan At=1,5x1,5= 2,25 m2

Cam alanı, pencere programından bulunan cam ölçülerinden, Maxi Royal serisi olmasından dolayı, hem genişlikten hem de yükseklikten toplam 30 mm çıkartılarak bulunacaktır.

Cam alanı Ag= (1,5-(2 x 0,119) . (1,5-(2 x 0,119) = 1,592 m2

Bu durumda profil alanı Af=At-Ag= 0,658 m2 olur.

Camın çevresi. Li=4 x (1,5-(2 x 0,199)) = 4,41 m ‘dir.

Bu durumda

Uw = [(1,4 . 0,658)+(2,7 . 1,592)+(0,08 x 4,41)] / [2,25] = 2,49 W/m2K bulunur.

6.) Güvenlik tertibatlarının yük taşıma kapasitesi: Pencere/kapı kanatları üzerine, 350 N’luk kuvvet 60 saniye süre ile uygulanır. Uygunluğu kontrol edilir.

7.) Çalıştırma kuvvetleri: Kol üzerindeki tork değerleri ölçülür. Tork 5 N’dan küçükse sınıf 2, 5 ile 10 N arasında ise sınıf 1, 10 N’dan büyükse sınıf 0 olarak adlandırılır.

Aşağıda bir CE işareti örneği yer almaktadır. Bu örnekte görüldüğü gibi CE işaretinin hemen altında sırasıyla üretici bayi adı, üretici bayi adresi, CE işaretinin düzenlenme yılı yılın son iki hanesi olacak biçimde ve performans değerleri yazılır.

Doğrama boyutları, cam tipi, profil tipi her doğramada değişik olacağından, poz bazlı tek tek ısı geçiş katsayısı ve akustik performans değerleri hesaplanarak yazılmalıdır.

Dikkat edilmesi gereken bir diğer konu ise taşınacak İlk Tip Testin daima kendinden daha az kritik olan doğramalara taşınabilmesidir. Bu nedenle ilk tip test boyutundan daha büyük doğramalarda hava geçirgenlik, su sızdırmazlığı, rüzgar yüküne karşı dayanım testleri için No Performance Declared yani performansı tayin edilmedi anlamında kısaltma olarak NPD yazılmalıdır.

Notified body numarası CE işareti altında sistem 3’de yani pencerelerde yazılmaz. Pencere (Declaration of Performance) Performans Beyanı içinde altında notified body numarası yazılır.

CE işareti doğrama üzerine yapıştırılmalıdır ya da fatura üzerinde iliştirilmelidir.

Aşağıda CE işareti ile birlikte zorunlu olan Declaration of Performance yani Performans Beyanı’na ait örnek yer almaktadır. Tablodaki performans değerleri temsilidir.